Dyrektywa CPR - kable koncentryczne i skrętki zalecane do instalacji niskoprądowych w budynkach wielorodzinnych.

Dyrektywa CPR (ang. Construction Products Regulation) jest rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku, odnoszącym się do wyrobów budowlanych (zastąpiło dyrektywę 89/106 EEC). Rozporządzenie to klasyfikuje wyroby budowlane, a także precyzuje przepisy dotyczące metod ich testowania. Rozporządzenie weszło w życie 1 lipca 2013 roku.
Dla przewodów i kabli stosowanych jako wyroby budowlane dyrektywa CPR opiera się na zharmonizowanej normie europejskiej EN 50575:2014, której data wdrożenia została ustalona na 1.07.2016. Od tej daty producenci/importerzy mieli 12 miesięcy, aby zapewnić pełną zgodność z nowymi przepisami oraz w tym czasie dostosować się do nowych wymagań. Oznacza to, że od 1 lipca 2017 r. wszystkie przewody instalacyjne traktowane są jako wyroby budowlane podlegające stosownym regulacjom. Nowe przepisy nakładają na producentów obowiązek opracowania i udostępnienia Deklaracji Właściwości Użytkowych DoP (ang. Declaration of Performance), a także oznakowania wyrobów objętych normą odpowiednim znakiem CE. Europejska Norma EN50575 określa wymagania dotyczące odpowiedniego oznaczenia w warunkach działania ognia, metody badań i oceny kabli zasilających, sterowniczych i telekomunikacyjnych stosowanych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej. Kable i przewody objęte niniejszą normą są przeznaczone do zasilania energią elektryczną oraz zastosowań telekomunikacyjnych w budynkach oraz innych obiektach budowlanych w celu ograniczenia powstawania oraz rozprzestrzeniania się ognia i dymu. Niniejsza Norma Europejska dotyczy:
  • kabli elektroenergetycznych – żył izolowanych i przewodów stosowanych np. do zasilania energią elektryczną;
  • kabli sterowniczych i telekomunikacyjnych – przewodów, kabli symetrycznych oraz współosiowych z żyłami metalowymi stosowanymi np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do transmisji danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz sygnalizacyjnych i sterowniczych;
  • kabli światłowodowych – stosowanych np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do przesyłania danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz w urządzeniach sygnalizacyjnych i aparaturze sterowniczej.
Dotychczas, kable i przewody były wyłącznie produktami elektrotechnicznymi podlegającymi zasadom bezpieczeństwa produktu w ramach Dyrektywy LVD (niskonapięciowa) i podlegały regułom oznaczania przez producenta znakiem CE. Nowe zasady ustanowione przez normę EN50575 nakładają obowiązek dla producentów (importerów i dystrybutorów) wykonania badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące/laboratoria celem uzyskania stosowanych certyfikatów potwierdzających klasę odporności ogniowej oraz przygotowanie Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP) dla potwierdzenia Euroklasy produktu. Euroklasa umożliwia badanie reakcji wyrobów budowlanych na ogień (w tym kabli i przewodów teleinformatycznych i telekomunikacyjnych) i klasyfikowanie ich według tych samych zasad i kryteriów w całej Europie. Oznaczenie tej klasyfikacji ogniowej można już znaleźć na etykietach wielu wyrobów budowlanych, a niedługo będzie wymagane dla wszystkich.
Oznaczania klasy kabli zgodnie z wytycznymi normy EN50575.
Euroklasa  Metody testowania  Kryterium dodatkowe  Przykładowe wyroby
 Aca EN ISO 1716  kable bezhalogenowe 
 B1ca  EN 50399
EN 60332-1-2
wydzielanie dymu (s1, s2),
płonących kropli/cząstek (d1,d2)  
oraz kwasów (a1)
kable bezhalogenowe 
B2ca  EN 50399
EN 60332-1-2
PVC twarde, 
kable bezhalogenowe
 Cca  EN 50399
EN 60332-1-2
 kable bezhalogenowe
Dca  EN 50399
EN 60332-1-2 
 kable z bardzo dobrym
gatunkowo PVC
 Eca EN 60332-1-2   brak wymagań  kable z PVC
 Fca Nie spełniające wymagań
dla kabli klasy Eca
 brak wymagań  kable polietylenowe oraz PVC 
Większość materiałów wykorzystywanych do produkcji płaszcza przewodu to polimery palne (łatwopalne, bądź trudnopalne). Polichlorek winylu jest najpopularniejszym materiałem elektroizolacyjnym. Bez specjalnych dodatków jest łatwopalny i powoduje rozprzestrzenianie płomienia. W przypadku pożaru pojawiają się procesy degradacji cieplnej, którym towarzyszyć może rozprzestrzenianie się płomienia oraz emisja produktów rozkładu, w tym dymu.
Około 60% masy polichlorku winylu stanowi chlor, gaz silnie trujący, używany jako gaz bojowy w I Wojnie Światowej. Chlor jest pierwiastkiem chemicznym 17 grupy układu okresowego (halogenem), do której również należą: astat, brom, fluor, i jod. Przegrzany polwinit (polichlorek winylu) rozkłada się, wydzielając chlor (Cl) i chlorowodór (HCl), który w połączeniu z wodą tworzy kwas solny. W trakcie normalnego użytkowania instalacji, w miarę starzenia się wspomnianych materiałów, bez przekraczania ich największej dopuszczalnej temperatury roboczej, procesy te zachodzą bardzo wolno. Po przekroczeniu temperatury rozkładu, rzędu 200-300°C (w warunkach pożaru) intensywnie zachodzi piroliza polichlorku winylu (termiczny rozkład związku chemicznego polegający na rozpadzie cząsteczek o większej masie cząsteczkowej na mniejsze). W trakcie pożaru, w następstwie spalania zmiękczaczy powstaje czarny, żrący i nieprzejrzysty dym oraz toksyczne gazy. Masa wytwarzania kwasu solnego sięga 20% masy spalanego polwinitu. Masa spalanego 1 kg polwinitu zadymia pomieszczenie o kubaturze 500 m3.
Na poniższych diagramach przedstawiono emisję toksycznych i żrących gazów, takich jak HCl i CO
dla kabli wyprodukowanych w płaszczu PVC i LSZH (LS0H) podczas procesu spalania.
Porównanie emisji HCl w zależności od materiału.

źródło: Universitat Politècnica de Catalunya,
BarcelonaTech Department of Engineering and Nautical Science.
Porównanie emisji CO w zależności od materiału.

źródło: FACEL
Kable jak i inne wykorzystywane w budownictwie wyroby podlegają ocenie w zakresie reakcji na ogień. Szacuje się, że od 60% do 80% ogólnej liczby śmiertelnych ofiar pożarów jest spowodowana wynikiem zatrucia, uduszenia bądź braku możliwości szybkiej ewakuacji z miejsca zagrożenia. Wymaga się, aby materiały użyte na wyposażenie budynku, między innymi przewody, kable i inne elementy związane z instalacją elektryczną, teletechniczną pracowały prawidłowo w normalnych warunkach użytkowania obiektu jak również warunkach zagrożenia - pożaru (nie wydzielały nieprzejrzystego, żrącego i toksycznego dymu).
Porównanie emisji gęstego dymu w kablach w płaszczu LSZH (LS0H) i PVC. Wykres przedstawia przepuszczalność światła (%) w czasie (min) do emisji gęstego dymu.
źródło: Universitat Politècnica de Catalunya,
BarcelonaTech Department of Engineering and Nautical Science.
Sposoby badania kabli i przewodów oraz ich reakcji na ogień opisuje norma EN 50399:2011+A1:2016 (właściwości w warunkach działania ognia, metody badań). Klasa pożarowa kabla ma być oznaczana zgodnie z wytycznymi normy EN50575. Dyrektywa CPR zgodnie z normą EN50575 definiuje podział na siedem Euroklas, charakteryzujący kable oraz przewody pod względem reakcji na ogień, jako klasy: Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca wraz z kryteriami dodatkowymi, uwzględniającymi wydzielanie dymu, występowanie płonących kropli oraz kwasowość produktów rozkładu termicznego i spalania. Klasa Aca definiuje "kable niepalne", a do klasy Fca zaliczamy kable i przewody, które nie spełniają wymogów klasy Eca. Dodatkowo poniżej przedstawiono oznaczenia kryteriów uzupełniających:
  • s1, s2 - wydzielanie dymu,
  • d1, d2 - wydzielanie płonących kropel/cząstek,
  • a1 - wydzielanie kwasów.
Zalecany dobór klasy palności kabla w zależności od klasy pożarowej budynku lub jego strefy
Rodzaj budynku Budynki jednorodzinne
do 3 kondygnacji
Budynki
mieszkalne
lub strefy pożarowe ZL I-V
drogi ewakuacyjne
klasa palności
kabla

podstawowa

Eca

E1015 TRISET

trudnozapalny

Dca-s2, d1, a1

E1016 TRISET PLUS

niezapalny

B2ca-s1a, d1, a1
E1020 TRISET B2CA
E1022 TRISAT B2CA

Przewód koncentryczny 75 Om TRISET B2CA LSZH klasa A++ 1,05/4,6/6,9 120 dB [500m]
Kabel koncentryczny do wyjść ewakuacyjnych.
Według Stowarzysza Elektryków Polskich i regulacji N SEP–E 007 w Polsce
klasa reakcji na ogień kabli i innych przewodów zainstalowanych w budynkach
określonego rodzaju przedstawia poniższa tabela.
Charakterystyka budynku Klasa reakcji na ogień kabli i innych przewodów zainstalowanych
poza drogami ewakuacyjnymi w obrębie dróg ewakuacyjnych
Budynki mieszkalne jednorodzinne, zagrodowe i rekreacji indywidualnej, do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie Eca Eca
Budynki mieszkalne i administracyjne w gospodarstwach leśnych do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie Eca Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie, o kubaturze brutto do 1500 m3 przeznaczone do celów turystyki i wypoczynku Eca Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych, gospodarcze w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej oraz w gospodarstwach leśnych Eca Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie o kubaturze brutto do 1000 m3 przeznaczone do wykonywania zawodu lub działalności usługowej i handlowej, także z częścią mieszkalną Eca Eca
Garaże wolnostojące o liczbie stanowisk postojowych nie większej niż 2 Eca Eca
Budynki wolnostojące o kubaturze do 1500 m3 służące do hodowli inwentarza Eca Eca
Budynki wysokościowe (WW) o wysokości ponad 55 m nad poziomem terenu Dca-s2, d1, a3 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki wysokie (W) o wysokości ponad 25 m do 55 m nad poziomem terenu lub mieszkalne o liczbie kondygnacji nadziemnych ponad 9 do 18 włącznie Dca-s2, d1, a3 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się Dca-s2, d1, a2 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych Dca-s2, d1, a2 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL III – użyteczności publicznej niezakwalifikowane do kategorii ZL I oraz ZL II Dca-s2, d1, a3 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL IV – mieszkalne Dca-s2, d1, a3 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL V – zamieszkania zbiorowego niezakwalifikowane do kategorii ZL I oraz ZL II Dca-s2, d1, a3 B2ca-s1b, d1, a1
Budynki PM oraz IN (budynki produkcyjne, magazynowe, inwentarskie i in.) Eca B2ca-s1b, d1, a1

 

Rozporządzenie CPR nie dotyczy bezpośrednio projektowania i budowy obiektów budowlanych, ale wymaga zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego budynków, czyli pośrednio wymaga stosowania kabli o określonej klasie reakcji na ogień. Rozporządzenie CPR nie narzuca krajom członkowskim UE wymagań dla rodzajów budynków i powiązanych z nimi kabli o określonych klasach reakcji na ogień. Wymagania co do zastosowania kabli o określonej klasie reakcji na ogień w określonym rodzaju budynku powinny wynikać z analizy ryzyka dokonanej przez projektanta instalacji teletechnicznej lub z innych krajowych dokumentów formalno-prawnych. Każdy kraj członkowski powinien wprowadzić odpowiednie wymagania dla budynków we własnym zakresie.
Dzięki wprowadzeniu ogólnoeuropejskich klas reakcji na pożar projektanci i architekci dysponują jednoznacznymi przepisami dotyczącymi korzystania z odpowiedniego typu kabli. Tam, gdzie potrzebne jest większe bezpieczeństwo na wypadek pożaru (budynki mieszkalne wysokie i wysokościowe, zaleca się stosowanie kabli wykonanych w płaszczu LSZH (LS0H) - izolacja bezhalogenowa.
Przewód koncentryczny 75 Om TRISET PLUS Dca LSZH <br /> klasa A+ 1,13/4,8/6,8 110 dB [100m]
TRISET PLUS E1016_500 - klasa reakcji na ogień zgodna z CPR - Dca-s2,d1,a1

W celu osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa pożarowego producenci kabli zalecają zastosowanie kabli klasy B2CA w budynkach o specjalnym przeznaczeniu (w szczególności przewodów zainstalowanych w obrębie dróg ewakuacyjnych), które muszą spełniać bardzo wysokie wymagania dotyczące bezpieczeństwa (np. w szpitalach, żłobkach, wieżowcach, biurowcach, domach opieki).
Przewód koncentryczny 75 Om TRISET B2CA LSZH klasa A++ 1,05/4,6/6,9 120 dB [500m]
TRISET B2CA E1020_500 - klasa reakcji na ogień zgodna z CPR - B2ca-s1a,d1,a1.
Przewód koncentryczny 75 Om TriSAT B2CA LSZH-FR+ klasa A+ 1,00/4,6/6,9 110 dB [500m]
TRISAT B2CA E1022_500 - klasa reakcji na ogień zgodna z CPR - B2ca-s1a,d1,a1.
Kable koncentryczne dzielimy według ich impedancji falowej:
  • 50 Ω - Rodzina przewodów Trilan stosowana w instalacjach WLAN 2,4GHz i 5GHz.
  • 75 Ω - Rodzina przewodów DIPOLNET oraz Triset dedykowana zarówno do instalacji indywidualnych jak i zbiorczych. Z powodzeniem może być stosowana w instalacjach naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T, radia FM/DAB oraz systemach multiswitchowych (telewizja naziemna DVB-T oraz satelitarna DVB-S/S2).
Rodzina przewodów koncentrycznych 75 Om marki Triset.
Rodzina przewodów koncentrycznych 50 Om marki Trilan.
Przykład oznaczenia na przewodzie TRISET PLUS E1016_500.
Przykład oznaczenia opakowania zgodnie z normą EN50575.
Tabela deklaracji właściwości użytkowych kabli koncentrycznych
zgodnych z dyrektywą CPR.
kod nazwa kabla DoP
PL
DoP
EN
Impedancja
falowa
reakcja na ogień
E1015 TRISET-113   75 Ω Eca
E1016 TRISET PLUS LSZH 75 Ω Dca
s2, d1, a1
E1017 TRISET-113 PE  75 Ω Fca
E1020 TRISET B2CA    75 Ω  B2ca
s1a, d1, a1
E1022 TRISAT B2CA   75 Ω  B2ca
s1a, d1, a1
E1025 TRISET-11 PE   75 Ω   Fca 
E1027  TRISET-11 LSZH      75 Ω  Cca
s1a, d1, a1 
E1215 Tri-Shield
DIPOLNET 1.13
75 Ω Eca
E1220  Tri-Shield
DIPOLNET 1.02
 75 Ω  Eca 
E1230  DIPOLNET      75 Ω Eca
E1231  DIPOLNET PE   75 Ω Fca
E1171 Tri-Lan 240 PE   50 Ω  Fca
E1172 Tri-Lan 240   50 Ω Eca
E1173 Tri-Lan 400 PE  50 Ω Fca
M5995 CAMSET/YAR   75 Ω  Eca 
M5997 CAMSET/YAR PE   75 Ω Fca

 

Skrętka (ang. twisted-pair cable) jest rodzajem kabla sygnałowego służącego do przesyłania informacji w łączach telekomunikacyjnych oraz sieciach komputerowych. Obecnie najczęściej wykorzystywana jest w sieciach Ethernet. Zbudowana jest z jednej lub więcej par skręconych ze sobą żył. Skręcenie ma na celu eliminację wpływu zakłóceń elektromagnetycznych oraz zakłóceń wzajemnych, zwanych przesłuchami.
Wyróżnia się kategorie lub klasy okablowania, zapewniające funkcjonowanie aplikacji w różnych sieciach i dające wsteczną zgodność z istniejącymi już rozwiązaniami. Definiowaniem wymagań dla poszczególnych kategorii lub klas okablowania strukturalnego (z uwzględnieniem zachowania ich kompatybilności) - zajmują się: Stowarzyszenie Przemysłu Telekomunikacyjnego (TIA) oraz Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO). Standard EIA/TIA oraz europejska norma EN50173 definiuje kable miedziane w kilku grupach, w których określa się ich przydatność do transmisji informacji.
Tak, jak w przypadku kabli koncentrycznych w celu osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa pożarowego producenci skrętek zalecają zastosowanie kabli w klasie palności B2CA w budynkach o specjalnym przeznaczeniu (w szczególności przewodów zainstalowanych w obrębie dróg ewakuacyjnych), które muszą spełniać bardzo wysokie wymagania dotyczące bezpieczeństwa (np. w szpitalach, żłobkach, wieżowcach, biurowcach, domach opieki).
Przewód NETSET U/UTP kategorii 6 klasa palności B2ca-s1a-d1-a1 /500m/
Przewód NETSET U/UTP E1615_500 kategorii 6 klasa palności B2ca-s1a-d1-a1 spełnia wymagane prawem normy klasy niepalności. Posiada płaszcz LSZH (izolacja bezhalogenowa).
Przewód NETSET U/FTP kat.6A, klasa palności B2ca s1a,d1,a1 /500m/
Przewód NETSET U/FTP E1617_500 kategorii 6A klasa palności B2ca-s1a-d1-a1 spełnia wymagane prawem normy klasy niepalności. Posiada płaszcz LSZH (izolacja bezhalogenowa).

Rodzina przewodów NetSet do okablowanie strukturalnego.
Tabela deklaracji właściwości użytkowych dla skrętki
zgodnych z dyrektywą CPR.
kod nazwa kabla DoP
PL
DoP
EN
Kategoria reakcja na
ogień
E1408 NETSET U/UTP 5e   Eca
E1409 NETSET Lite U/UTP 5e Eca
E1410 NETSET U/UTP PE+ żel  5e   Fca
E1412 NETSET U/UTP PE  5e  Fca
E1414 NETSET BOX U/UTP 5e Dca
s1, d2, a1
E1415 NETSET U/UTP 5e Cca
s1a, d1, a1
E1515 NETSET F/UTP  5e  Eca
E1517 NETSET F/UTP PE  5e  Fca
E1519 NETSET F/UTP 5e + linka 5e Fca
E1608 NETSET U/UTP   Eca
E1611 NETSET BOX U/UTP 6 Fca
E1612 NETSET F/UTP  6 Dca
s2, d2, a1
E1614 NETSET BOX U/UTP 6 Dca
s2, d2, a1
E1615  NETSET U/UTP 6 B2ca
s1a, d1, a1
E1616 NETSET U/FTP 6A Eca
E1617 NETSET U/FTP  6A B2ca
s1a, d1, a1
E1626 NETSET S/FTP 7 Cca
s1a, d1, a1